‘Recht op deconnectie’ maar hoe realistisch is dat?

Bij wet van 3 oktober 2022 werd het recht op deconnectie vastgelegd, het recht dat elke werknemer geniet om buiten de werkuren niet geconnecteerd te zijn met de werkgever via professionele digitale hulpmiddelen als GSM, smartphone, pc, e-mail, enz. Hoewel dit recht om onbereikbaar te zijn na de werkuren sinds 1 april effectief toepasbaar werd, blijkt de praktijk niet zo eenvoudig. Onderzoek door iVOX in opdracht van Protime, een bedrijf gespecialiseerd in tijdregistratie, personeelsplanning en online samenwerken, wees uit dat bijna twee op de drie werknemers het ‘recht op deconnectie’ in de praktijk niet haalbaar acht. Bij de leidinggevenden deelt 75% die mening.

Bijna één op drie (31%) van de werknemers heeft in zijn vrije tijd de neiging om spontaan te reageren op een werk gerelateerde mail. Een SMS of Whatsapp-bericht lokt zelfs bij 52% zo’n spontane reactie uit, terwijl een telefonische oproep van de baas/leidinggevende na de werkuren door 69% van de bevraagden wordt opgenomen. De helft van de deelnemers aan het onderzoek gaven ook aan dat het veelal niet om dringende zaken gaat.  
Net geen driekwart van de bevraagde werknemers (74%) vindt het ‘Recht op deconnectie’ een goede zaak, maar slechts een derde (34%) verwacht dat hierdoor de werkstress zal dalen.
Jongeren zijn enthousiaster over het ‘Recht op deconnectie’ dan oudere werknemers: 80% bij generatie Z tegen 69% bij de 50-plussers.
Naast de voordelen zien sommigen ook nadelen. Bij 28% van de werknemers leeft de vrees voor minder autonomie bij het invullen van hun werktijd.

Recht en afspraken
Het recht op deconnectie is van toepassing in ondernemingen met twintig of meer werknemers en is opgenomen in de arbeidsdeal. Het doel is tweeledig: het garanderen van rust- en vakantietijden, evenals het eerbiedigen van het privé- en familieleven van de werknemers.
Het moet vastgelegd worden in een collectieve arbeidsovereenkomst op ondernemingsniveau, of bij gebrek daaraan, moeten de modaliteiten en de uitvoering van de maatregelen opgenomen worden in het arbeidsreglement.
Het vastleggen van afspraken over het gebruik van digitale hulpmiddelen buiten de werkuren is aangewezen om het recht op deconnectie te waarborgen. Er dient expliciet benadrukt te worden dat de werknemer het recht heeft om zich buiten de werkuren (verloven, rusttijden, weekend, avond…) niet te connecteren door middel van professionele digitale hulpmiddelen (mobiele telefoon, e-mails, enz.). Het kan gaan over richtlijnen om mails of mobiele oproepen niet te beantwoorden, het uitschakelen van servers buiten de werkuren, het activeren van afwezigheidsberichten en verwijzingsboodschappen, het gebruik van een automatische handtekening die de niet-noodzakelijkheid van een onmiddellijk antwoord benadrukt.
De werkgever dient sensibiliseringsacties op te zetten naar medewerkers en leidinggevenden voor een redelijk gebruik van digitale hulpmiddelen.
Het iVOX onderzoek wees uit dat bedrijven gemiddeld nog maar met een derde van de werknemers afspraken hebben gemaakt over de beschikbaarheid na de werkuren. De helft van de respondenten (51%) gaf aan dat er nog helemaal niets was gedaan; 16% had geen antwoord klaar op de vraag.